Bacaklarda oluşan kırık, çıkık, eklemlerde operasyon sonrasında ilgili alanın hareketsizliğini sağlamak amacıyla yaptırılan bir tür sargı uygulamasına bandaj uygulaması denilmektedir. Bu işlemin uygulanmasına da bandaj yaptırma denir.
Bandaj Uygulamasının Önemi
Bandaj işleminin faydaları şu şekilde sıralanabilir:
- Operative yaklaşımlara kıyasla daha az doku ve damarlarda tahribat oluşturması,
- Enfeksiyon riskinin en aşağı düzeyde olması,
- Kolay uygulama yapılması ve maliyetinin düşük olması,
- Akut travmatik yaralanmalarda ağrı, ödem ve yumuşak doku zararını en aza indirmesi,
- Kapalı kırık durumlarının açık kırıklara evirilmesini önlemesi,
- Oluşan kırıkların sabitlenmesi gibi mevzularda avantajlara sahiptir.
Bandaj Çeşitleri
Küçükbaş ve büyükbaş hayvanlarda çoğunlukla tercih edilen bandaj çeşitleri şunlardır:
* Destekli bandaj
* Alçılı bandaj
* Pencereli bandaj
Bandaj Uygulamasında Genel Kurallar
Uygulaması yapılan bandajların kan dolaşımını engellemeyecek şekilde yapılmasına dikkat edilmelidir. Uygulanan bölgenin her noktasına eşit oranda basınç yapacak şekilde bandaj işlemi yapılmalıdır. Bandaj yapıldıktan sonra hayvanın hareketleriyle yer değişmemeli ve açılıp dağılmamalıdır.
Genel olarak hayvanlara bandaj uygulamasının yapılabilmesi için yan yatış pozisyonuna getirilmelidir. Bunun yapılabilmesi için de genel anestezi uygulaması yapılmalı ve hareket kısıtlanmalıdır. Bazı oluşmaması gereken durumlarda kas, tendon ve kemikler arasındaki yapışmalar, eklemdeki hareket yeteneğini kısıtlayabilmektedir.
Bandaj Uygulama Teknikleri
Destekli Bandaj Tekniği
Destekli bandaj ile uzun bacak kemikleri, tarak kemikleri ile parmak kemiklerinin basit ve enine oluşan kırıkların karşı karşıya getirilmesinde kullanılmaktadır. Yaş ağaç kırığı gibi sabit kırıklarda ve özellikle genç hayvanlarda kemik zarında herhangi bir zarar görülmediği durumlarda, diz eklemi gibi bazı eklemlerin hasar görmesinde bandaj uygulaması yapılmaktadır. Destekli bandaj eklemlerinin hareketlik seviyesini artırmak için genel olarak sert bir malzeme ile desteklenmektedir. Bu destek ile geleneksel bandaj şeklinin ağır ve hantal görünümünü ortadan kaldırmaktadır.
Destek malzemesi, genel olarak rulo yapmak, flaster ve elastik sargı bezi sarıldıktan sonra onun üzerine uygulama yapılmaktadır. Hafif bandaj, alüminyum atelle desteklenmekte, bu çubuklar ile bandajın iç veya yan yüzüne uygulanacak biçimde rahatça bükülür. Bu, genel olarak yan destek oluşturmak amacı ile kullanılmaktadır.
Alçılı Bandaj Yapma Tekniği
Alçılı bandajlar, çabuk iyileşme gösterebilen ve genç olan hayvanlarda, uzun kemiklerde meydana gelen düzgün kırıklarda başarıyla uygulanmaktadırlar. Kırık oluşan alanda yaygın yumuşak doku tahribatı bulunuyorsa ve şiddetli biçimde yangı şekillenmişse kesinlikle alçılı bandaj uygulanmamalıdır. Ekstremitede şekillenecek ödemin, nekroza ve dolaşım bozukluğuna sebep olabileceği akıldan çıkarılmamalıdır. Alçılı bandaj, ekstremiteye orta seviyede basınç uygulayacak biçimde hızlı olarak uygulanmaktadır. Ekstremitenin eklem alanlarında çalışırken alçılı bandajın katlanmasından uzak durulması gerekmektedir. Bandajın üst kenarında, alçılı bandaj, alçı pamuğundan 1 santimetre olacak şekilde kısa bırakılmalıdır.
Uygulama sonrasında bandaj kuru ve temiz tutulmalıdır. Hayvan dışarıya çıktığında bandajın ıslanmasını engellemek amacıyla alt bölgesi kalın plastikle ya da naylonla korunmalıdır. Bandajın üst ve alt kenarları deri yaralanmalarına karşı sürekli olarak kontrol edilmelidir. Bandajın altındaki deride basınca bağlı olan ülserler meydana gelirse, dışarıya sızıntı olacağından kötü koku ortaya çıkacaktır. Parmakların her gün ödem açısından kontrol edilmesi dolaşım bozukluğu yönünden de oldukça önemlidir. Özellikle alçılı bandajların uygulanmasında eklem gevşekliği, eklem sertliği, basınca bağlı yaralanmalar ve ödemler, kaynama süresinin uzaması gibi komplikasyonlarla da karşı karşıya kalınabilir.
Komplikasyon meydana gelirse, bandajın değiştirilmesi ya da uzaklaştırılması şarttır. Fakat uygun bir biçimde takibi yapılıyorsa, alçılı bandaj yetişkin bir hayvana 1 ay süre ile uygulanabilir. Büyüme dönemindeki hızlı gelişen olgulardaysa, tam bacak alçılarının değişimi 2 haftada bir yapılmalıdır.
Pencereli Bandaj Tekniği
Operasyon dikiş bölgesinin ya da bir yaranın pansumanı veya kontrolü gerektiği zaman, bandajın o bölgeye denk gelen kısmı açık bırakılmaktadır. Bandaj uygulaması bitirildikten sonra bu bölgeye gazlı bir bez koyularak flasterle kapatılır ya da sargı ile sarılır. Pansuman dönemlerinde flasterler kaldırılarak gereken uygulama yapılmaktadır. Bu sebeple pansumanın yapılacağı yara karşısına denk gelen kısmı açık bırakılan bandajlara “pencereli bandaj” denilmektedir.