Hayvansal üretim alanında çok önemli bir yere sahip olan koyun yetiştiriciliği ülkemiz genelinde de yaygın şekilde yapılmaktadır. Koyunlara gerekli olan uygun bakımın yanı sıra koruyucu birtakım tedbirler alınmadığı durumlarda birbirinden farklı hastalıklara karşı bu hayvanlar hassaslaşmaktadır. Koyunlarda yaygın görülen hastalıklar hem verim kayıplarına hem de sürüde ölüm gibi arzu edilmeyen sonuçların alınmasında etkili olmaktadır. Koyunlardaki hastalıklar kısacası çok ciddi ekonomik zararlara da yol açmaktadır.
Koyunlarda karşı karşıya kalınan hastalıkların ilerlemeden teşhis edilmesi ve doğru tedavi yönteminin uygulanması hayvan ölümlerine engel olmaktadır. Teşhis ile birlikte uygulanan tedaviler, koyunların sağlığını korumak ve sürü yönetimini devam ettirmek açısından da fazlası ile önemlidir. Koyunlarda yaygın görülen hastalıklar ve tedavi yöntemleri ise:
İç Parazitler (Helmint Enfeksiyonları)
Tüm iç parazit türleri koyun sağlığına her zaman için negatif yönde etki etmektedir. Bağırsak kurtları ve karaciğer kelebeği cinsi iç parazit çeşitleri koyunlarda hastalıklara neden olmaktadır. Koyunların kilo kaybetmesinden iştahsızlığına, ishalden kansızlığa kadar birçok olumsuzlukların yaşanmasında helmint enfeksiyonları etkilidir. İç parazitlere karşı yaşlı koyunlara kıyasla genç koyunlar daha savunmasızdır.
Helmint enfeksiyonları yani iç parazitlere karşı veteriner hekim tarafından verilen ilaçların kullanılması, en uygun tedavi yöntemidir. İç parazit türleri ile mücadele için düzenli aralıklarla koruyucu tedavi uygulanmalıdır. Koyunların otlatıldığı mera ortamlarının hijyenine de dikkat edilmelidir.
Dış Parazitler
İç parazitler gibi dış parazitlerde koyunlarda hastalıkların yaşanmasında etkilidir. Koyunlardaki kaşınma, tüy dökümü, yara ve huzursuzluk gözlemlenen belirtilerdendir. Bit, kene ve uyuz gibi dış parazitlerden kaynaklı hastalıklar, koyunlarda birtakım sorunlar yaşarmaktadır. Etkili bir tedavi ile çözümlenen dış parazit sorunu, koyunların yaşam kalitesinde düşüşe neden olmaktadır. Dış parazitler deri enfeksiyonlarının oluşmasına da yol açmaktadır.
Pour on solüsyonlar, banyo ilaçları yahut enjeksiyon dış parazitlerin neden olduğu hastalıkların tedavisi için uygulanmalıdır. Dış parazit mücadele kapsamında kırkım sonrası bakım ve ahır temizliği de önemli olmaktadır
Çiçek Hastalığı
Koyunlardaki çiçek hastalığı, bulaşıcı olurken çok yaygın görülmektedir. Ağız, burun ve memelerin etrafında kabarcıkların olması çiçek hastalığı kaynaklıdır. Koyun çiçeği hastalığı olan kuzuların yaşama tutunma oranı çok düşüktür. Ayrıca ölüm yüzdesi yüksektir.
Koyunlardaki çiçek hastalığını spesifik bir tedavisi bulunmamaktadır. Çiçek hastalığı için koyunlara destekleyici bakım uygulanırken aşılar zamanında yapılmalıdır. Ayrıca koyunlarda çiçek hastalığı salgın riskini minimuma indirgemek için hastalıklı koyunlar karantinaya alınmalıdır.
Bruselloz
Hamile koyunlarda yavru atılması olarak adlandırılan brucella melitensis, bakteriyel hastalıklardandır. Bruselloz koyunlardan insanlara bulaşmaktadır. İnsanlara geçen hastalıklar arasındaki bruselloz genel olarak doğumda bulaşmaktadır.
Tedavisi olmayan bruselloz hastalığı için sürü rutin aralıklarla test edilmeli, hasta koyunlar sağlıklı hayvanlardan ayrıştırılmalı, korunma amaçlı aşılama da yapılmalıdır.
Ayak Çürüklüğü
Hem ıslak hem de çamurlu ortam koşullarında koyunların ayaklarında bakteriyel enfeksiyonlar meydana gelmektedir. Footrot yani ayak çürüklüğü koyunların topallamasına ve yürüme esnasında zorlanmasına neden olmaktadır.
Ayak çürüklüğü hastalığının tedavisi için koyunlara antibiyotik uygulaması yapılmalıdır. Ayak banyosu ve ayaktaki enfekte bölgenin temizlenmesi Footrot hastalığına karşı koruma sağlamaktadır. Barınak zeminlerinin kuru tutulması ve ayak bakımının rutin aralıklarla yapılması, ayak çürüklüğü hastalığın engellenmesinde etkili olmaktadır.
Enterotoksemi
Çelerme hastalığı yani enterotoksemi genel olarak ani ölümlerle sonuçlanmaktadır. Clostridium perfringens bakterisinin toksinlerindan kaynaklı oluşmakta olan enterotoksemi koyunlarda sıkça rastlanmaktadır. Çok iyi beslendiğinden dolayı çok hızlı büyüyen kuzularda rastlanmakta olan enterotoksemi hastalığı çok risklidir. Tedavisi oldukça güç olan enterotoksemiye karşı uygulanması gereken etkili yöntem ise aşıdır. Koyunların doğumu ile dünyaya gözlerini açan kuzulara beklemeden enterotoksemi aşısı hemen yapılmalıdır.
Mastitis
Mastitis diğer ifade ile meme iltihabı süt emmeye devam eden kuzuların beslenmesinde sorunlar yaşatmaktadır. Koyunların süt veriminde düşüşe yol açmakta olan mastitis hastalığı, meme bezini istila eden bakteri kaynaklıdır. Meme kızarıklığı, şiş ve dokunmaya karşı hassasiyet gibi belirtileri ile fark edilebilmektedir. Koyunlardaki meme hastalığı tedavisi için antibiyotik içerikli merhemler ideal olan yöntemlerdendir. Hijyenik ortamlarda koyunların sağım yapılması yahut meme temizliği, mastitisin hastalığının tedavisinde kullanılan yöntemlerdendir.
Zatürre
Soğuk, rüzgarlı ve nemli barınak ya da ortamlar da bakılan koyunlarda zatürre hastalığı görülmektedir. Koyunlar zatürre hastalığına yakalanmışsa öksürük, burunda akma, yüksek ateş ve halsizlik gibi sıkıntılar yaşanmaktadır.
Zatürre için koyunlara antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır. Barınak havalandırması ve kuru yataklık da kullanılmalıdır.
Koyunların refahını sağlamak ve işletmelerin verimliliğini yükseltmek için; hastalıklarla mücadele yöntemleri eksiksiz şekilde sağlanmalıdır. Koyunlardaki hastalık belirtilerini erken fark etmek, düzenli veteriner kontrolü gerçekleştirmek ve aşılamaları doğru zamanda eksiksiz yaptırmak hastalıkların yaşanmamasında kritik rol üstlenmektedir. Hem hijyen kuralları hem dengeli beslenme hem de stres faktörlerinin minimuma indirgenmesi koyun sağlığını korumaktadır.