Helmint grubunda yerini alan en mühim koyun rahatsızlığı olarak bilinen kelebek hastalığının tıptaki adı distomatoz olarak bilinmektedir. Ülkemizde en çok görüldüğü faktör Fasciola Hepatica olarak bilinir. Bu kelebek rahatsızlığı, subakut, akut ve kronik biçimlerde varlığını gösterebilmektedir. Tüm biçimlerde aynı semptomlar ortaya çıkmaktadır.
Genel olarak sonbaharda ve yaz sonu ortaya çıkan bu rahatsızlık, gereken tedavi uygulanmadığında ölüm ile sonuçlanabilmektedir. Karaciğer kelebeği adı verilen parazitlerle savaşmak için erken tanının çok mühim olduğunu biliniyor.
Yeryüzünde koyun yetiştirilen alanların hemen hemen her yerinde rastlanılacak kelebek rahatsızlığı, bilhassa salyangozların olduğu alanlarda daha fazla karşılaşılmaktadır. Latin Amerika, Japonya, Mısır ve Rusya’ da koyunların kelebek hastalığına daha sık yakalandıkları gözlemlenmiştir. Avrupa kökenli olan Fasciola Hepatica, bu zamanda Antarktika haricinde bütün kıtalarda karşılaşmak mümkündür.
Koyunlarda Kelebek Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
* Kelebek rahatsızlığına yakalanmış olan koyunlar genel olarak yan yatmakta ve burunlarının yer ile temas ettiği görülmektedir.
* İştahsızlık ortaya çıkmaktadır.
* Koyunların süt randımanı azalmaktadır.
* Yürümede savsaklama ve hareket etmede isteksizlik görülmektedir. Koyunların halsiz olmaları mühim bir belirtidir.
* Kondisyonu iyi olan koyunlar hiçbir belirtisi olmadan ani bir şekilde ölebilmektedir.
* Uzun süredir bu hastalıkta olan koyunlarda kansızlık görülebilmektedir.
* Koyunların göz kapağında ödemler oluşabilmektedir
* Karınlarının altında ve göğüslerinde ödem şişkinliği olabilmektedir.
* Bu hastalıktan ölen koyunların karaciğerleri kanlı olup, basınç uygulandığında hemen dağılabilmektedir
* İshal, bu belirtiler arasında dikkat çekmektedir.
* Bu hastalık kilo kaybetmelerine yol açmaktadır.
Kelebek Hastalığı Nasıl Bulaşır?
Enfekte koyunların çok önceleri tükettiği otlar, belirsiz bir şekilde hastalığa bulaşmış olan sular, öteki koyunlara da bu parazitlerin bulaşmasına yol açabilmektedir. Karaciğerin içerisinde yaşamlarını sürdüren kelebeklerin yumurtaları dışkı sayesinde dışarı atılmaktadır. Bilhassa derelerin kenarlarında, çeşmenin yalağında, yaşamını devam ettiren sümüklü böcekler ya da o bölgede yaşayan karıncalar yumurtaları alıp dışarı çıkartmaktadır. Bundan dolayı otlara parazitler taşınmaktadır.
Taşınan bu parazitler, koyunların bağırsaklarında aktifleşip karın boşluğunda yerini alır. Safra kanalında ve karaciğer dokusunda ilerleyen faktörler, sonraki kademelerde karaciğer sirozuna, safra kanalının tıkanmasına sebep olmaktadır. Çoğunlukla hasta hayvanlar karaciğer vazifesini yapamıyor ve bu durumla ilgili belirtiler ortaya çıkıyor. Zaman geçtikçe kelebek rahatsızlığı karaciğerin bağ dokusu parazitin sebep olduğu kalın bağ dokusu ile sarılabiliyor. Genç koyunların bu hastalığa karşı daha hassas olduğunu bilmekte fayda vardır. Koyunların yaşları ilerledikçe, kelebek hastalığına karşı daha dirençli olurlar.
Kelebek Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Koyunların kelebek hastalığının tanısı, ölen koyunlara uygulanan incelemeler ile sonuç bulmaktadır. Karaciğerde oluşan parazitler ile karşılaşırken, karaciğer kütlesinin büyümesi, kanama odaklarının göz önünde olması dikkat çekmektedir. Safra kesesinin ve karaciğer bağ dokusunun kireçlenmesi, bağ dokusunun artması, tamamının sarılması görülebilmektedir. Bağ dokusunun kalınlaşması bu rahatsızlığın tanısında en mühim veri olmaktadır.
Safra kanallarında ergin parazitlerin varlığı gözle görülebilir bir biçimdedir. Kanallara basınç uygulandığında parazitlerin dışarı çıktığı görülmektedir. Kelebek rahatsızlığının tanısının yapılabilmesi için işinde uzmanlaşmış veterinerlerden yardım alınmalıdır. Klinik bulgular, nekropsi ve laboratuvar alanında yapılan testler sonucunda teşhis konulmaktadır.