Hayvanların bütün besin gereksinimini karşılayan yem karışım miktarı yem rasyonu olarak adlandırılmaktadır. Yem rasyonu hayvanlar için son derece mühimdir. Yem rasyonunda değişiklik yapıldığı zaman çoğunlukla verimde düşüş yaşanır. Rasyonun en düşük 4 ay süre ile hayvana verilmesi gerekir. Bu rasyonda kullanılan ürünlerden ziyade kalite seviyesinde değişiklik yapılmaması önemlidir. Hayvanların tükettikleri yemler yaklaşık olarak 8 ila 16 saat içerisinde kana geçer.

Program hazırlanırken ilk olarak hayvan sayısının göz önünde bulundurulması gerekir. Yem rasyonu büyükbaş hayvanın gün içerisinde tükettiği yem oranı anlamına gelmektedir. Hayvanların tükettikleri besin maddeleri iki farklı şekilde hesaplanmaktadır:

*  Hayvanın yaşam payı

*  Verim payı

Hayvanın Yaşam Payı

Hayvanda hiçbir şekilde canlı ağırlıkta artış meydana gelmese de mevcut olan canlı ağırlığı muhafaza edebilmek ve farklı hayati etkinliklerini sürdürebilmek için gereksinim duyduğu besin maddelerine yaşam payı denilmektedir. Bu besim maddeleri vücutta yer alan organların çalışmasını organizmadaki hücre ve farklı dokuların normal işlev görmelerini ve vücut ısısının oluşturulmasını bundan başka yaşam için gerekli öteki tüm işlerin yapılmasını temin eder. Bu hesaplama genel olarak hayvanın mevcut canlı ağırlığının hesaplanması ile gerçekleştirilir. Hayvanın canlı ağırlığında artış meydana geldikçe bu rakamlarda da değişiklik yaşanmaktadır. Rakamlar düşük olduğu taktirde hayvanın canlı ağırlığında da düşüş yaşanmaktadır. Canlı ağırlığını muhafaza edebilmek için verilen yemlerin hayvanın enerji ve protein ihtiyacını karşılaması gerekir.

Verim Payı

İneklerde süt verimi için tüketilmesi gereken besin miktarı verim payı olarak adlandırılmaktadır. Enerji ve protein kaynağına sahip olan yemler bir arada verilmektedir. Türkiye'de tahıl ve pamuk küspesi, ayçiçeği küspesinin ilave edildiği de görülmüştür. Ülkemizde sık sık karşı karşıya kalınan bir durum da bilhassa süt ineklerine fazladan protein takviyesi yapılarak enerji bakımından hayvanları yoksun bırakmalarıdır. Protein açığı çoğunlukla yem ile karşılanırken, enerji açığı da vücutta bulunan yağlar ile karşılanabilir, ancak bu farklı problemlere sebep olmaktadır.

Yaklaşık olarak 500 kilogram canlı ağırlık için verilecek yem miktarı 10-12 kilogram arasındadır. Kış aylarında bu miktar daha fazla olmaktadır. Hayvanın günlük kuru madde gereksinimi ortalama olarak %3 ila %4 kadardır. Toplam rasyona bakıldığında kuru maddenin %50 ila %55 civarında olması gerekmektedir. Şayet bu oran %35’e düşürülürse durum kritikleşir. Sindirimi kolay olan yemler daha fazla ise bu oranda düşüş yaşanır.

Hayvanlar düşük selüloza sahip olan yemleri çok daha fazla yerler. Asitlik işkembede bir düzen oluşturursa hayvanın iştahında artış gözlenir. Toplam kuru maddenin %65 ila %70 kadarının hazmının yüksek olması gerekmektedir. Yoncada bilhassa biçim aşamalarında %10 çiçeklenme evresi daha kolay hazmedilir ve besin madde seviyesi çok daha yüksektir.

Hayvanların enerji gereksinimleri de son derece mühimdir. Büyük iri bir hayvanın enerji gereksinimi ile 2 adet ufak cüsseli hayvanın enerji gereksinimi aynı değildir. 500 kilogramlık bir hayvanın enerji gereksinimi 250 kilogramlık 2 tane hayvanın enerji gereksiniminden çok daha düşüktür. Kış aylarında kullanılan rasyon ile yaz aylarında kullanılan rasyon arasında enerji bakımından farklılık olması gerekir. Kış aylarında yüksek enerjiye sahip yaz aylarında ise düşük enerjiye sahip olan yemlerin verilmesi gerekir. Hayvanlarda enerji gereksinimi karbonhidrat, yağ ve proteinden karşılanır. Bilhassa gebeliğin 7. ayından itibaren hayvanlara tükettirilen yemlerin süt yemi yerine besi yemi olması gerekmektedir.

Hayvanlara çok yem verilir ise yem tüketiminde düşüş yaşanır. Hayvanın enerji gereksinimi soğuk bölgelerde artarken sıcak bölgelerde azalır. Fabrikasyon hayvan yemlerinde bilhassa 2400 kcal ya da 2,4 mcal’lik enerjinin bulunması gerekir. Enerji geriliği yaşandığı zamanlarda büyüme ve üreme işlevlerinde gerileme yaşanır. Enerji fazla olduğunda ise meme bezleri yağla dolar, yağlanma meydana gelmesi sebebi ile süt veriminde düşüş yaşanır. Ayrıca iç organlarda bozukluklar ile karşı karşıya kalınır ve hayvanda döl tutmama durumu yaşanır.