Dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de pek çok farklı türlerde süt hayvanları beslenmektedir. Koyun, inek, keçi ve kısrak gibi hayvanlar, süt hayvanı olarak yetiştirilen türler arasında bulunmaktadır. Bu hayvanların sağladıkları süt çok değerli besin kaynaklarından bir tanesidir. Süt hayvanlarından elde edilen ürünler ise sofralarımızın olmazsa olmazları arasındadır.

İnekler, Ülkemizdeki en yaygın süt hayvanı türüdür. Büyük ve verimli sağım ırklarından elde edilen inek sütü, yemek kültürümüzde ve Türk mutfağında geniş bir kullanım alanına sahiptir. İnek sütünden yapılan yoğurt, ayran, peynir ve tereyağı gibi ürünler, gündelik yaşamda tüketilen gıdalardandır. Özellikle yemek kültürümüzde ve yöresel mutfaklarda, inek sütü temel malzemelerden biri olmakla birlikte lezzetli ve sağlıklı yemeklerin hazırlanmasında sıklıkla kullanılmaktadır.

Ülkemizde süt hayvanları ve süt ürünleri hem yerel tüketim hem de ihracat bakımından son derece önemlidir. İnekler, insanlık için uzun yıllardır önemli bir yemek kaynağı olmuştur. İneklerin yemek kültüründeki yeri bazen besin kaynağı olarak bazen de tarım ve süt ürünleri endüstrisiyle bağlantılı olmasıdır.

İnekler, dünya genelindeki tarım ve gıda üretimi için önemli rol üstlenen hayvanlardandır. Her yaştan birey için temel besin kaynağı olan et ve süt ürünleri ineklerden elde edilmektedir. Peynir, yoğurt ve süt yemek kültürümüzde en yaygın kullanım şekillerindendir. İnek sütünün ve sütten elde edilen besinlerin lezzetli ve besleyici olması, onu birçok mutfağın vazgeçilmez bir parçası haline getirmektedir. İnek sütü, peynir, yoğurt, ayran ve tereyağı gibi pek çok değişik gıdanın temel bileşenidir. İnek sütü ve sütten elde edilen ürünler, birçok mutfakta kullanılarak çeşitli yemeklere lezzet ve besin değeri katmaktadır.

İneklerin yemek kültürümüzdeki yeri yalnızca et ve süt ürünleriyle de sınırlı değildir. Mesela, kemiklerinden elde edilen et suyu, çorbaların ve sosların lezzetini artırmak için kullanılan, ineklerde elde edilen yan ürünlerdendir. Bu nedenle ineklerden elde edilen daha birçok yan ürün çeşitli mutfaklarda kullanılmaktadır. Kısacası ineklerin yemek kültüründeki yeri, aynı zamanda geleneksel ve kültürel yemeklerin korunması bakımından da önemli rol üstlenmektedir.

Süt ve Süt Ürünlerinin Besin Değerleri

Süt, fosfor, kalsiyum gibi mineralleri, A, B6 ve C vitaminine benzeyen vitaminleri kapsadığından dolayı temel besin maddesi olarak kabul edilmektedir. Süt şekeri olarak da tanınan ve doğada yalnızca sütün içerisinde yer alan laktoz, dünyaya yeni gelen bebeklere enerji vermesinin beraberinde bebeklerin beyinlerinin gelişmesine yardımcı olur. Bunların yanında süt ve süt ürünlerinin içeriğinde birçok vitamin ve mineral bulunmaktadır. Süt ve süt ürünlerinden birkaçı ve içeriğindeki gıda değerleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Süt

Sütün içeriğinde yoğun ölçüde süt şekeri olarak tanınan laktoz bulunmaktadır. Laktozun en mühim niteliği kişinin vücudunu normal enerji metabolizmasına katkıda bulunmasıdır. Laktoz bunun beraberinde kişinin vücudunda fosfor ve kalsiyumun emilimine katkıda bulunur. Sütün gıda değerleri, süt türüne göre değişkenlik göstermektedir. İnek sütünün %3,7’si, manda ve koyun sütünün %7,4’ü laktozdan oluşmaktadır. Tahmini olarak 100 gram inek sütünde, 65 kcal enerjinin yanı sıra 3,8 gram da yağ bulunmaktadır. Ayrıca yine inek sütünde 4,7 gram karbonhidrat, 3,3 gram protein ve 4,7 gram da laktoz mevcuttur. İnek sütü bunun beraberinde protein ve protein yapı taşı olarak adlandırılan amino asitler açısından çok zengin bir gıda türüdür. İnek sütünün tahmini olarak %3’ü proteinden oluşmaktadır. Bunun yanında, kişinin vücudu için ihtiyaç olan vitaminin büyük bir bölümü sütün içinde bulunmaktadır. Tahmini olarak 100 gram inek sütünde 35 miligram A vitamini, 0,10 miligram E vitamini, 0,030 gram D vitamini, 0,19 miligram B2 vitamini, 0,04 miligram B1 vitamini ve 5 miligram B9 vitamini yer almaktadır. Bunlarla beraber sütün içeriğinde dişler ve kemiklerin normal işlevlerine katkıda bulunan minerallerin büyük bölümü de bulunmaktadır. 100 gram inek sütünde tahmini olarak 120 miligram kalsiyum, 150 miligram potasyum, 50 miligram sodyum, 12 miligram magnezyum, 0,05 miligram demir, 95 miligram fosfor ve 0,35 miligram çinko bulunmaktadır.

Yoğurt

Süt ürünleri söylendiği vakit akıllara ilk gelen ürünlerden biri yoğurt olmaktadır. Yoğurt, laktik asit fermantasyonu sonucunda oluşmaktadır. Yoğurdun içerisinde sağlıklı bir hayat için ihtiyaç olan kalsiyum, demir, fosfor gibi birçok mineral bulunmaktadır. Tahmini olarak 100 gram yoğurdun içerisinde 110 miligram fosfor, 0,013 miligram demir, 13 miligram magnezyum, 132 miligram kalsiyum, 53 miligram sodyum ve 0,40 miligram çinko bulunmaktadır. Bunların beraberinde içinde yer alan 191 miligram potasyumla yoğurt, mühim bir potasyum kaynağı olmaktadır. Bileşiğindeki minerallerin yanında yoğurt, iyi bir vitamin kaynağı olarak kabul edilmektedir. Tahmini olarak 100 gram yoğurdun içeriğinde 0,023 miligram B6, 0,200 miligram B2, 0,186 miligram B3, 0,42 miligram B12 ve 18 miligram folat gibi vitaminler yer almaktadır. Göz sağlığına olumlu yönde katkıları ile tanınan A vitamini de yoğurt içinde yer alan vitaminlerden biridir. Yoğurt bununla birlikte kanın pıhtılaşmasındaki rolüyle oldukça mühim olduğu bilinen, K vitamini de yapısında bulundurmaktadır. Bunların yanında, gerçek kaynağı güneş olan ve çok az besin içerisinde eyer alan D vitamini de yoğurt içerisinde bulunmaktadır. Tahmini olarak 100 gram yoğurdun içeriğinde 44 miligram D vitamini yer almaktadır. Aynı ölçüdeki yoğurt, 4,53 gram protein, 89 kcal enerji, 4,28 gram laktoz, 3,80 gram yağ ve 4,24 gram karbonhidrat içermektedir.

Ayran

Yoğurdun içine su katılmasıyla birlikte meydana gelen ayran, içinde yer alan bakterilerin sayesinde sindirim sisteminin normal işlevine katkıda olması başta olmakla beraber kişinin sağlığına pek çok yararı olan bir içecek türüdür. İçeriğinde kalsiyum, potasyum, çinko, magnezyum gibi mineraller barındıran ayran, iyi bir mineral kaynağı olmaktadır. Bununla birlikte ayran, B3 ve B2 vitamini açısından da zengindir. Tahmini olarak 100 gram ayranın içeriğinde 1,610 miligram B3 vitamini ve 0,020 miligram B2 vitamini barındırmaktadır. Tahmini olarak 100 gram ayran, 1,98 gram protein, 37 kcal enerji, 2,71 gram karbonhidrat, 2 gram yağ ve 92,26 gram su içermektedir.