Hayvanların tüm besin ihtiyaçlarını ortadan kaldıran yem karışım oranına yem rasyonu denilmektedir. Yem rasyonu hayvan sağlığı üzerinde büyük bir öneme sahiptir. Yem rasyonunda farklılık yapıldığında genel olarak verimde bir düşüş meydana gelir. Rasyonun en az 4 aylık bir zaman dilimi boyunca hayvana tükettirilmesi gerekir. Bir rasyonda yer verilen ürünlerden ziyade kalite düzeyinde farklılık yapılmaması mühimdir. Hayvanların yedikleri yemler 8 ila 16 saat arasında kana karışır. Plan yapılırken öncelikle hayvan miktarının dikkate alınması gerekmektedir. Yem rasyonu büyükbaş hayvanın bir günde tükettiği yem seviyesi manasına gelmektedir. Hayvanların aldıkları besin maddeleri iki ayrı biçimde hesaplanmakta olup bunlar ise hayvanın yaşam payı ve verim payıdır.

Hayvanın Yaşam Payı

Hayvanın canlı ağırlığında herhangi bir şekilde artış yaşanmasa bile mevcut ağırlığın korunması ve çeşitli hayatı fonksiyonlarını devam ettirebilmesi için ihtiyaç duyduğu besin maddeleri, yaşam payı olarak adlandırılmaktadır. Bu besin maddeleri vücutta bulunan organların fonksiyonlarını yerine getirmesini, organizmadaki hücre ve çeşitli dokuların normal etkinliklerini gerçekleştirmesini, vücut sıcaklığının meydana getirilmesini ve bunlar dışında yaşam için gereken diğer bütün işlevlerin yapılmasını sağlar. Bu hesaplama hayvanın mevcut olan canlı ağırlığının ölçülmesi ile yerine getirilir. Hayvanın canlı ağırlığında artış oldukça bu sayılarda da farklılık yapılmaktadır. Rakamlar düşük olur ise hayvanın canlı ağırlığında da azalma meydana gelir. Canlı ağırlığını koruyabilmek için tükettirilen yemlerin hayvanın enerji ve protein gereksinimini gidermesi gerekir.

Verim Payı

Hayvanlarda süt verimi için verilmesi gereken besin oranı verim payı şeklinde isimlendirilir. Enerji ve protein kaynağı bulunan yemler birlikte tükettirilir. Ülkemizde tahıl, pamuk ve ayçiçeği küspelerinin karıştırıldığı görülmektedir. Türkiye’de sıklıkla rastlanan bir durum da özellikle süt ineklerine gereğinden fazla protein ilavesi yapılarak enerji açısından hayvanları eksik bırakmalarıdır. Protein açığı genel olarak yem ile giderilirken, enerji açığı da vücutta yer alan yağlar ile ortadan kaldırılabilir. Ancak enerji açığının bu şekilde kapatılması çeşitli sorunlara neden olabilir.

Yaklaşık 500 kg canlı ağırlık için tükettirilmesi gereken yem oranı 10 ila 12 kilogram arasında değişmektedir. Kış döneminde bu oran artış göstermektedir. Hayvanın günlük kuru madde ihtiyacı yaklaşık olarak %3-4 gibidir. Toplam rasyona göz atıldığında kuru maddenin %50-55 kadar olması uygundur. Eğer bu seviye %35 gibi bir değere indirilir ise durum kritik bir hal alır. Sindirimi rahat olan yemler daha çoksa bu seviyede azalma yaşanır.